उपेन्द्र देवकोटा मेमोरियल न्युरो अस्पतालको १९ वर्षको यात्राः अब अस्पतालको भविष्य के होला ?

नेपाल हेल्थ न्युज, काठमाडौं । नेपालमा न्युरो विज्ञानको क्षेत्रमा क्रान्ति ल्याउने व्यक्तिको रूपमा डा. उपेन्द्र देवकोटाको नाम सम्मानपूर्वक लिइन्छ। उहाँले स्थापना गर्नुभएको उपेन्द्र देवकोटा मेमोरियल न्युरो अस्पताल आज १९औँ वर्षमा प्रवेश गरेको छ। सो अवसरमा अस्पतालमा सम्पूर्ण कर्मचारीहरुले रमाइलो गरेको देखियो । साथै रक्तदान कार्यक्रम पनि गरिएको थियो ।

डा. देवकोटाको निधनपछिको नेतृत्वको जिम्मेवारी अहिले उहाँकी धर्मपत्नी डा. मधु दीक्षित देवकोटाले लिनुभएको छ । उहाँ आफैँ पनि एक कुशल चिकित्सक  हुनुहुन्छ। तर अस्पतालको दीर्घकालीन भविष्य के होला ? के उहाँले श्रीमान्‌को सपना जस्ताको तस्तै अघि बढाउन सक्नुहोला त ? के अस्पतालले उही गम्भीरता, सेवा र विश्वास कायम राख्न सक्ला ? 

डा. उपेन्द्र देवकोटाको योगदान
डा. उपेन्द्र देवकोटा नेपालको न्युरोसाइन्स क्षेत्रमा अग्रणी व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो। उहाँको प्रयासबाट नेपालमै पहिलोपटक न्युरोसर्जरी सेवाको सुरुवात् भयो। उहाँले विदेशमा अध्ययन–अनुभव लिएर नेपाल फर्किएर आफ्नै देशका लागि योगदान दिने निर्णय गर्नुभयो। यही सोचले २०६२ सालमा न्युरो अस्पतालको स्थापना भयो।

अस्पतालको उद्देश्य उच्चस्तरीय न्युरोलोजिकल तथा न्युरोसर्जिकल सेवा प्रदान गर्नु मात्र थिएन, चिकित्साशास्त्रको अनुसन्धान र शिक्षालाई समेत अगाडि बढाउनु थियो। अस्पतालले धेरै बिरामीहरूलाई जीवन दिएको छ, न्युरोलोजीको क्षेत्रमा दक्षता विकास गरेको छ, र एक कुशल टिम तयार पारेको छ।

नेतृत्व हस्तान्तरण र वर्तमान अवस्था
डा. देवकोटाको निधनपछिको संक्रमणकालीन समय निकै संवेदनशील थियो। परिवार, अस्पतालका स्टाफ, र सेवाग्राही सबैका लागि यो भावनात्मक र प्रशासनिक दृष्टिले कठिन समय थियो। यही बेला डा. मधु दीक्षित देवकोटा अगाडि बढ्नुभयो । 

उहाँले नेतृत्व सम्हालेपछि अस्पतालको आधारभूत संरचना सुदृढ बनाउने, आन्तरिक प्रशासन सुधार गर्ने र सेवामा पारदर्शिता ल्याउने जस्ता कार्यमा प्राथमिकता दिनुभयो। अस्पतालका डाक्टर तथा अन्य कर्मचारीहरूसँग समन्वय गर्दै नयाँ कार्यनीति निर्माण भइरहेको छ।

अस्पतालको भविष्यः अवसर र चुनौती
चिकित्सा सेवाको गुणस्तर कायम राख्नु
उच्चस्तरीय न्युरोलोजिकल सेवा दिनु कुनै पनि अस्पतालका लागि सजिलो कुरा होइन। अत्याधुनिक उपकरण, दक्ष डाक्टर, निरन्तर तालिम, र रिसर्च आवश्यक हुन्छ। डा. मधुले यो पक्षलाई राम्रोसँग बुझ्नुभएको छ । उहाँले सेवा गुणस्तरमा सम्झौता नगर्ने स्पष्ट नीति लिनुभएको छ ।

मानव स्रोतको विकास र व्यवस्थापन
न्युरोलोजीमा दक्ष डाक्टरको संख्या नेपालमै सीमित छ। नयाँ पुस्तालाई प्रशिक्षित गर्न, विदेशबाट विज्ञहरू ल्याएर तालिम दिन, र वर्तमान स्टाफलाई मोटिभेटेड राख्न जरुरी छ। यहाँ डा. मधुको नेतृत्व कौशल काम लाग्नेछ। उहाँले अस्पतालभित्र ‘ओपन डोर पॉलिसी’ लागू गर्नु भएको छ, जसले कर्मचारीहरूसँग खुला संवाद र पारदर्शिता सुनिश्चित गर्छ। त्यसैगरी, पेशागत विकासका लागि तालिम र सेमिनारहरू नियमित गर्ने सोच बनाइएको छ।

वित्तीय पारदर्शिता र स्रोतको परिचालन
चिकित्सा संस्था सञ्चालन गर्न ठूलो आर्थिक लगानी लाग्छ। सेवाबाट आउने आम्दानीलाई पारदर्शी तरिकाले परिचालन गर्नुपर्ने हुन्छ। डा. मधुले यसतर्फ पनि ध्यान दिइरहनुभएको छ। एक स्वतन्त्र वित्तीय परामर्श समिति गठन गरी आर्थिक गतिविधिहरू नियमित अडिट हुँदै आएका छन्। त्यसैले अस्पतालको आर्थिक आधार पनि क्रमशः सबल बन्दै गएको छ।

अनुसन्धान र शिक्षा
डा. उपेन्द्र देवकोटाको सपना थियो— नेपालमै न्युरो विषयमा अनुसन्धान हुने र नयाँ पुस्ता तयार पारिने। डा. मधुले देशका मेडिकल कलेजहरूसँग सहकार्य गर्दै रेजिडेन्सी कार्यक्रम, क्लिनिकल र सर्जिकल ट्रेनिङ सञ्चालन गर्ने सोच अघि सार्नुभएको छ। यसले अस्पताललाई शिक्षाको केन्द्र बनाउनेछ।

प्रविधिको प्रयोग र डिजिटल रूपान्तरण
अस्पताललाई समयसापेक्ष बनाउने हो भने डिजिटल प्रविधिको प्रयोग अनिवार्य हुन्छ। अहिले अस्पतालमा इएमआर (इलक्ट्रोनिक मेडिकल रेकर्ड)   प्रणाली आंशिक रूपमा लागू गरिएको छ, जसलाई पूर्ण रूपमा डिजिटल बनाउने योजना छ। त्यसैगरी, टेलिमेडिसिन सेवा विस्तार गरी ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका बिरामीलाई पनि परामर्श सेवा दिने काम सुरु गरिएको छ।

जनसम्बन्ध र विश्वास कायम राख्ने चुनौती
डा. देवकोटा नाममा बनेको अस्पतालप्रति जनताको भावनात्मक सम्बन्ध छ। यो सम्बन्धलाई सम्मानपूर्वक अघि बढाउनुपर्ने जिम्मेवारी डा.मधुमा आएको छ। उहाँको विनम्रता, समर्पण र स्पष्ट दृष्टिकोणले यो सम्बन्ध अझ बलियो बनाउने सम्भावना देखिन्छ।

अस्पताल सुधारका रणनीति
सशक्त नेतृत्व संरचनाः  डा. मधुको नेतृत्वमा एक सशक्त व्यवस्थापन समिति गठन गरिएको छ जसले अस्पतालको नीति निर्माण, अनुगमन र मूल्याङ्कन गर्छ।

जनशक्ति अभिवृद्धिः नयाँ विशेषज्ञहरू भर्ना, विदेशमा अध्ययन गरेका नेपाली चिकित्सकलाई फर्काउने नीति, र इन्टर्नशिप कार्यक्रम विस्तार।

सेवा क्षेत्रको विस्तारः न्युरोका अतिरिक्त कार्डियोलोजी, मनोविज्ञान, फिजियोथेरापी, र पुनःस्थापन सेवाहरू थप्ने योजना।

नवीन प्रविधिको समावेशः  एआईमा आधारित इमेज प्रोसेसिङ, न्युरो रोबोटिक सर्जरी, र वायरलेस डाटा ट्रान्समिशन प्रणालीहरूको परीक्षण।

निष्कर्ष
उपेन्द्र देवकोटा मेमोरियल न्युरो अस्पतालको यात्रा एक प्रेरणादायी कहानी हो— जहाँ एउटा व्यक्तिको सपना, मेहनत र समर्पणले संस्थाको रूप लियो। आज त्यो संस्थाको जिम्मा डा.मधु दीक्षित देवकोटाको काँधमा छ। अस्पतालको भविष्य उज्ज्वल बनाउन उहाँको नेतृत्व क्षमता, विवेक र दृढताले ठूलो भूमिका खेल्नेछ। यदि डा. मधुले निरन्तर पारदर्शिता, सेवा–सुधार, र नवीन सोच अघि बढाउन सकेमा अस्पतालले केवल श्रीमानको  सपना जिवित राख्नेछ र नयाँ इतिहास कोर्नेछ।