आमाको असीम माया र श्रद्धाको पर्व — मातातीर्थ औँसी

‘जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपी गरियसी’ — मर्यादा पुरुषोत्तम श्रीरामद्वारा उच्चारित यो श्लोकले आमाको महत्वलाई यति उच्च स्थान दिएको छ कि जन्मदिने आमा र जन्मभूमिको प्रेमसमक्ष स्वर्ग पनि निःशक्त हुन्छ। यही भावना बोकेर आज, वैशाख औँसीका दिन, हामीले मातातीर्थ औँसी अर्थात् मातृ दिवस मनाइरहेका छौँ — जीवनमा आमाले पुर्‍याएको अतुलनीय योगदानको स्मरण गर्दै।

यस दिनलाई आमा ख्वाउने औँसी, मातृ औँसी, मदर्स डे जस्ता विभिन्न नामले चिनिन्छ। जीवित आमालाई मिष्ठान्न भोजन गराई, उपहार दिई, पूजा अर्चना गरी आशीर्वाद लिने चलन छ। विवाह गरेर माइती घरबाट टाढिएका छोरीहरू पनि आज आमा र माइती सम्झेर फर्किन्छन्। टाढा रहेका सन्तानहरू समेत आमासँग केही समय बिताउन आतुर हुन्छन्।

तर, जसका आमा दिवङ्गत भइसकेका छन्, उनीहरूले आफ्नी आमाको सम्झनामा विशेष श्राद्ध, तर्पण, पिण्डदान र भिक्षादान गर्ने गर्छन्। विशेषगरी काठमाडौंको चन्द्रागिरि नगरपालिका–६ मा अवस्थित मातातीर्थ तीर्थस्थल आजको दिन श्रद्धालुहरूको भरिभराउ दृश्यले भरिन्छ।

मातातीर्थ — आस्थाको कुण्ड र मातृत्वको प्रतीक
धार्मिक किंवदन्तीअनुसार, त्रेता युगमा वनवासका क्रममा श्रीराम यही क्षेत्र हुँदै जाँदा स्थानीय बासिन्दासँग युद्ध गर्नुपरेको थियो। तिर्खा लागेपछि श्रीरामले गङ्गामातालाई प्रार्थना गरी वाण प्रहार गर्दा जमिनबाट पानी निस्किएको र त्यसै कुण्डमा माता सीताले ब्रह्माण्डको दर्शन गर्नुभएको विश्वास छ। आज पनि यही मातातीर्थ कुण्ड आमाको मुहार सम्झेर श्रद्धालुहरू स्नान र पूजा अर्चना गर्न आउने गर्छन्।

मातातीर्थ क्षेत्र केवल धार्मिक दृष्टिले मात्रै होइन, ऐतिहासिक र पर्यटकीय दृष्टिले पनि निकै महत्वपूर्ण स्थल हो। कुण्ड, मातेश्वर महादेव मन्दिर, आमा देवीको मूर्ति र कलात्मक धारा यस क्षेत्रको आकर्षण हुन्। मातातीर्थ पोखरीको निर्मल जलमा नुहाएर आमाको आत्मा तृप्त हुन्छ भन्ने गहिरो आस्था बोकेर हजारौँ श्रद्धालु यहाँ भेला हुन्छन्।

आमा — प्रेम र सहनशीलताको सर्वोच्च रूप
आमा शब्द उच्चारण गर्दा नै एक अद्भुत आत्मीयता र ममता झल्किन्छ। नौ महिना गर्भमा धैर्यपूर्वक धारण गरी, जन्म दिएर, स्तनपान गराई, अनेकौं दुःख सहँदै आमा सन्तानलाई योग्य नागरिक बनाउने यात्राको पहिलो अध्याय लेख्नुहुन्छ।

आमाको माया, आशीर्वाद र संरक्षण संसारकै सबैभन्दा अमूल्य सम्पत्ति हो, जुन कुनै मूल्यमा किन्न सकिन्न। यही प्रेम र त्यागको आदर गर्दै मातातीर्थ औँसीमा हामी आमाको अस्तित्वलाई जीवनका हरेक क्षणमा सम्मान र कृतज्ञतासाथ सम्झन्छौँ।

मातातीर्थ औँसी — सम्पूर्ण पितृहरूको तृप्तिको सेतु
धर्मशास्त्रविद् प्रा.डा.रामचन्द्र गौतमका अनुसार, जीवित आमालाई खुशी राख्नु र दिवङ्गत आमाको सम्झनामा श्राद्ध, तर्पण, दान गर्नु शास्त्रीय विधि हो। मातातीर्थ तीर्थस्थलमा वैशाख औँसीका दिन स्नान गरी श्राद्ध गरे सम्पूर्ण पितृहरूले तृप्ति पाउने र मोक्ष प्राप्त हुने विश्वास छ।

‘हिमवत् खण्ड’ र ‘नेपाल महात्म्य’ जस्ता ग्रन्थहरूमा मातातीर्थको महत्व विशेष स्थानमा उल्लेख गरिएको छ। त्यही कारण आजको दिन हिन्दु मात्रै होइन, बौद्ध, मुस्लिम र क्रिश्चियन धर्मावलम्बीहरू समेत मातातीर्थमा पुगेर आ–आफ्नो ढंगले आमा र पितृहरूको सम्झना गर्छन्।

आमा हुनु, आमा सम्झनु र आमालाई बाँचिरहेकै बेला सम्मान गर्नु
आफ्ना आमालाई जीवन्त रहँदै माया गर्नु, सेवा गर्नु — यही नै सच्चा मातृभक्तिको रूप हो। मृत्युपछि गरिएको श्राद्धले मात्र होइन, जीवित हुँदा देखाइएको माया र सम्मानले नै आमाको मन प्रसन्न हुन्छ।

यस मातातीर्थ औँसीमा हामी केवल आफ्नी आमा मात्र होइन, सम्पूर्ण मातृत्वका आदर्शलाई नमन गर्दै — हृदयको गहिराइबाट आमालाई धन्यवाद भन्छौं।