राति सुत्दा मुख किन सुख्खा हुन्छ ?
२०७९, ३१ आश्विन सोमबार १४:३६ मा प्रकाशित
जनस्वास्थ्य सरोकार, काठमाडौँ । धेरैलाई राति मुख सुख्खा हुने समस्या हुन्छ । यदि मुख लामो समयसम्म सुख्खा रह्यो भने, असुविधा हुन्छ। मुख सुख्खा हुनु कुनै रोग होइन, तर यसले मुखको स्वास्थ्य समस्याको जोखिम बढाउँछ।
राति मुख किन सुक्छ ?
बुढेसकालमा मुख सुख्खा हुने समस्या प्रायः हुने गरेको चिकित्सकहरु बताउछन् । उमेर बढ्दै जाँदा मुखमा लार वा लारको उत्पादन घट्दै जान्छ। यसबाहेक औषधिको साइड इफेक्ट वा मुखबाट सास फेर्न पनि सुत्दा मुख सुख्खा हुन सक्छ। पानीको कमीले पनि मुख सुख्खा हुन्छ । यस समस्याका अन्य धेरै कारणहरू पनि हुन सक्छन्।
नाकमार्फत सास फेर्न
श्वास फेर्न कठिनाईका कारण धेरैजसो मानिसहरु सुत्दा मुख खोल्छन् । त्यसपछि तिनीहरू नाकको सट्टा मुखबाट सास फेर्न थाल्छन्। यसले मुख पनि सुकाउँछ । आफ्नो नाक मार्फत सास फेर्न प्रयास गर्नुहोस्, आफ्नो मुख होइन। चिसो र चिसोको समस्या छ भने विशेष ख्याल गर्नुपर्छ । सुत्ने क्रममा कुनै कारणले नाक बन्द भएमा मुखबाट सास फेर्नको सट्टा उठेर बस्ने ।
क्याफिन र निकोटिनबाट टाढा रहनुहोस्
चिया र कफीको सेवन कम गर्नुहोस्। चुरोट र निकोटिन युक्त चीजहरू पनि त्याग्नुहोस्। अन्यथा, मुख सुख्खा हुने समस्याबाट छुटकारा पाउन गाह्रो हुन्छ। धेरै औषधि सेवन गर्दा पनि मुख सुख्खा हुन्छ ।
चिसोका कारण नाक बन्द हुँदा धेरैले नाकको सट्टा मुखबाट सास फेर्न थाल्छन् ।
सुख्खा मुखको लक्षण
-मुखमा घाउ
-स्वाद परिवर्तन
-दुखेको घाँटी
-गन्नाउने सास
-लारको कमी
-मुखमा चिपचिपापन
सुक्खा मुखबाट बच्न सुझावहरू
राति सुक्खा मुखको अवस्थाबाट बच्न केही सजिलो उपायहरू अपनाउन सकिन्छ। उनीहरुको बारेमा जान्नुहोस्
पानी पिउनुहोस – मुख सुख्खा हुने समस्याबाट बच्न चाहनुहुन्छ भने सुत्नुअघि पानी पिउनुहोस्। धेरै मानिसहरु साँझ पछी कम पानी पिउने गर्छन जसले गर्दा मुख सुख्खा हुने समस्या हुन्छ । डिहाइड्रेसनका कारण जिब्रो र मुख सुख्खा हुन्छ, यो अवस्थाबाट बच्नुपर्छ।
परीक्षण गराउनुहोस् – केहि मौखिक स्वास्थ्य समस्याहरू पनि रातमा मुख सुख्खा हुनुको कारण हुन सक्छ। जब लार ग्रन्थीहरूले पर्याप्त लार उत्पादन गर्दैनन्, मुख सुख्खा हुन्छ। यो अवस्थाको उपचार डाक्टर द्वारा राम्रो हुन सक्छ।
कुल्ला गरेर सुत्नुहोस् – राती कुल्ला नगरी सुत्नु भयो भने पनि मुख सुख्खा हुने समस्या हुन सक्छ । खाना खाएपछि मुख राम्ररी सफा हुँदैन र खानेकुरा मुखमा टाँसिन्छ जसका कारण मुख सुख्खा हुन्छ । यस्तो अवस्थामा केही खाएपछि र सुत्नुअघि कुल्ला गर्नुपर्छ ।
मदिरा र सुर्तीजन्य पदार्थबाट टाढा रहनुहोस् – यदि तपाई धेरै सुर्ती सेवन गर्नुहुन्छ भने मुख सुख्खा हुने समस्या हुन सक्छ । मदिरा र सूर्तिजन्य पदार्थ शरीर र मुख स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुन्छ । यसको सेवनले मुख सुख्खा हुन सक्छ, त्यसैले यिनीहरूबाट टाढा रहनुहोस्।
तरकारी र फलफूलको जुस पिउनुहोस् – शरीरमा एन्टिअक्सिडेन्टको मात्रा कम भएका कारण पनि मुख सुख्खा हुने समस्या हुन्छ । तरकारी र फलफूलको जुसमा पाइने एन्टिअक्सिडेन्टले यो कमीलाई पूरा गर्छ । आहारमा ताजा जुस र सूप समावेश गर्नुहोस्। जंक फूडबाट बच्नुहोस्।
हर्बल चिया पिउनुहोस– सुत्नुअघि जडिबुटी चिया पिउनाले राति मुख सुख्खा हुने समस्याबाट पनि बच्न सकिन्छ। राती कफी वा चियाको सेवन नगर्नुहोस्। यसले मुख सुक्न सक्छ। राति सुत्नुभन्दा १ देखि २ घण्टा अगाडि औषधि खानुहोस्।
शरीरमा पानीको कमी, खराब दिनचर्या, भोक लाग्ने आदि कारणले मुख सुख्खा हुन सक्छ।
सुक्खा मुखको कारण
तिर्खाका कारण मुख र जिब्रो सुख्खा हुनु सामान्य कुरा हो, यो धेरैलाई हुन्छ। यदि मुख सुक्खा र बारम्बार छ भने, यो कुनै शरीर समस्या को संकेत पनि हुन सक्छ। सामान्यतया, मुख सुख्खा हुन्छ जब मुखमा लार उत्पादनको प्रक्रिया सुस्त हुन्छ। धेरै पटक तपाईले यो समस्या याद नगर्नु भएको हुनसक्छ, किनकि यदि मुख छोटो समयको लागि सुख्खा भयो भने, यसले व्यक्तिलाई कुनै समस्या गर्दैन। तर यो जान्न महत्त्वपूर्ण छ किन सुख्खा मुख हुन्छ र यो कुन रोगहरूको संकेत हुन सक्छ।
औषधि र खराब दिनचर्या
क्यान्सरको उपचार गर्न प्रयोग गरिने औषधिले र्याललाई गाढा बनाउन सक्छ, जसले मुख सुख्खा हुन जान्छ। क्यान्सरको उपचारको क्रममा विकिरणको जोखिमले कलेजो ग्रंथिलाई पनि क्षति पु¥याउन सक्छ। उच्च रक्तचाप र तनावमा लिइएको औषधिले प्रायः मुख सुख्खा हुन्छ। टाउको वा घाँटीमा चोटपटक लाग्दा कहिलेकाहीँ लार ग्रंथिहरूलाई असर गर्ने स्नायुहरूलाई क्षति पु¥याउन सक्छ। मुख सुख्खा हुनुमा पानीमा फ्लोराइडको कमी हुनु, शरीरमा पानीको कमी हुनु, दिनचर्या खराब हुनु, भोक लाग्नु जस्ता धेरै कारण हुन्छन् ।
राती अबेरसम्म जाग
पौष्टिक खानेकुराको कमी, एसिडिटीका कारण मुखमा र्याल कम हुन्छ। दैनिक पम्प लिने दमका बिरामीलाई पनि यस्तो समस्या हुन्छ । कहिलेकाहीँ मुख सुख्खा भएकाले स्वाद लिन, चपाउन, निल्न र बोल्नमा कठिनाइ हुने गर्छ। यस बाहेक मुख सुख्खा हुने कारणले दाँत सम्बन्धी धेरै रोग र मुखको संक्रमणको जोखिम बढ्छ ।
मुखको लार किन महत्त्वपूर्ण छ?
लारले मुखलाई चिसो राख्ने सहित धेरै कार्य गर्दछ। यदि मुखमा र्याल उत्पादन भएन भने दाँत सड्न सक्छ र मुखमा धेरै प्रकारका खतरनाक संक्रमणहरू उत्पन्न हुन सक्छन्। यस बाहेक र्यालमा एन्टी–ब्याक्टेरियल गुण हुन्छ जसले मुखमा हुने सबै ब्याक्टेरियालाई मारेर स्वास्थ्यलाई ठीक राख्छ। लारले दाँतको सुरक्षा गर्छ, खाना पचाउन मद्दत गर्छ। यस कारण, तपाईं खाना चपाउन र निल्न सक्नुहुन्छ ।
