उमेर बढ्दै जाँदा कपाल किन सेतो हुन्छ ? अनुसन्धानमा संलग्न वैज्ञानिकरूको यस्तो छ खोज र राय
जब रंग बनाउने प्रक्रियामा बाधा पुग्छ तब कपाल सेतो हुन थाल्छ
२०८०, ९ श्रावण मंगलवार १०:५६ मा प्रकाशित
उमेर बढ्दै जाँदा कपाल फुल्ने वा सेतो हुने कारण पत्ता लागेको छ । अमेरिकी वैज्ञानिकहरूका अनुसार जब कपाल कालो राख्ने कोशिकाहरूले परिपक्व हुने क्षमता गुमाउँछन् तब कपाल सेतो हुन थाल्छ ।यदि यी कोशिकाहरू परिपक्व हुन्छन् भने तिनीहरू मेलानोसाइट्समा परिणत हुन्छन्, जसले कपालको प्राकृतिक रंगलाई कायम राख्छ । न्यूयोर्क विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले मुसामा यो अध्ययन गरेको हो । मुसामा एउटै प्रकारको कपाल कोषहरू हुन्छन् ।
अनुसन्धान गरिरहेका वैज्ञानिकहरूले यसले सेतो कपाललाई फेरि कालो बनाउने प्रक्रिया सुरु गर्न मद्दत गर्ने पनि दाबी गरेका छन् । ब्रिटिस एसोसिएसन अफ डर्मेटोलोजिस्ट्स (बीएडी) का अनुसार मेलानोसाइट्सको अध्ययनले केही क्यान्सर र अन्य स्वास्थ्य अवस्थाहरूको लागि बुझ्न र उपचार खोज्न मद्दत गर्नेछ ।
कपाल कसरी सेतो हुन्छ ?
हामी बुढो हुन्छौं र हाम्रो कपाल झर्छ । यो जीवनको सामान्य प्रक्रिया हो जुन जीवनभर चलिरहन्छ । छालामा रहेको हेयर फोलिकल्सबाट कपाल निस्कन्छ, जहाँ कपाललाई कालो राख्ने कोशिकाहरू हुन्छन् ।
यी कोशिकाहरू नियमित रूपमा बन्छन् र नष्ट पनि हुन्छन् । यी कोशिकाहरू स्टेम सेलहरूबाट बनेका हुन्छन् । न्युयोर्क युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरूका अनुसार जब स्टेम सेलहरूबाट यी कोशिकाहरूको निर्माण कुनै कारणले अड्किन्छ, तब मानिसहरूको कपाल सेतो हुन थाल्छ ।
न्यूयोर्क युनिभर्सिटीको लाङवान स्वास्थ्य टोलीले विशेष स्क्यानिङ र प्रयोगशाला प्रविधिको सहयोगमा यी कोशिकाहरूको निर्माण र वृद्धिको प्रक्रियाको अध्ययन गरेको छ । जब कपालको उमेर बढ्दै जान्छ र झर्न थाल्छ, तब कपाल निरन्तर बढ्दै जान्छ । तर पछि मेलानोसाइट्स कोशिकाहरू सुस्त हुन थाल्छन् । स्टेम सेलहरू आफ्नो ठाउँमा स्थिर हुन्छन् र मेलानोसाइट्समा विकास गर्न सक्दैनन् । जसका कारण रंग बनाउने प्रक्रियामा बाधा पुग्छ र कपाल सेतो हुन थाल्छ ।
के सेतो कपाल फेरि कालो हुन सक्छ ?
न्युयोर्क युनिभर्सिटी ल्याङ्गोन हेल्थका पीएचडी स्कालर र अनुसन्धान टोलीका प्रमुख डा. सी सुनले नेचर जर्नललाई भने, ‘अध्ययनले मेलानोसाइट स्टेम सेलहरूले कपाल कालो राख्न कसरी काम गर्छ भनेर बुझ्न मद्दत गर्छ ।’ यसले मेलानोसाइट्स स्टेम सेलहरू हुन सक्ने आशा जगाएको छ । अर्थात् सेतो कपाल फेरि कालो हुन सक्ने आश देखाएको छ ।
वैज्ञानिकहरूले सेतो कपाल फेरि कालो हुने आशा व्यक्त गरेको यो पहिलो पटक भने होइन । तर, समयअघि नै कपाल फुल्नुको एउटा कारण कुपोषणलाई पनि मानिएको छ ।अर्कोतर्फ, केही अन्य अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार तनावका कारण पनि कपाल सेतो हुन थाल्छ । यी विज्ञहरूका अनुसार तनावलाई हटाएर पनि केही समयका लागि कपाल सेतो हुनबाट रोक्न सकिन्छ ।
केही शोधकर्ताहरूका अनुसार कपाल सेतो हुनुमा आनुवंशिक कारणहरू छन् । यो सँगै कतिपयले कपालमा रंग लगाउन पनि थाल्छन् । अर्कोतर्फ कतिपय मानिसहरूले समय भन्दा पहिले नै आफ्नो कपाल सेतो वा खैरो रंगमा रंग्न थाल्छन् ।
ग्ल्यामर म्यागजिनका अनुसार सिल्भर हेयर ट्रेन्ड युवा युवतीहरूमा धेरै लोकप्रिय छ । यस बाहेक ब्राइट र मोती रंगको ओइस्टर ग्रे पनि इन्स्टाग्राममा धेरै लोकप्रिय भएको छ ।
सामान्यतया मानिसहरू एउटा कपाल सेतो भएपछि हटाउने प्रयास गर्छन् । विज्ञहरूका अनुसार एउटै कोशिकाबाट निस्कने अन्य कपाललाई सेतो हुनबाट रोक्न सम्भव छैन । कपालको फोलिकल्समा क्षति पुगेपछि नयाँ कपाल उम्रन पनि रोकिन्छ, यस्तो अवस्थामा कपाल झर्न थाल्छ वा तक्लोपना हुन थाल्छ ।
कपाल रङ्गाउने व्यवसाय
ब्रिटिस एसोसिएसन अफ डर्माटोलोजिस्टकी डा. लीला असफोरले बीबीसीलाई कपाल रङ्गाउने ठूलो व्यवसाय भएको बताइन् । सन् २०३० सम्ममा विश्वव्यापी रूपमा कपाल रङ्याउने बजार ३३.७ बिलियन डलर पुग्ने छ उनले भनिन् । कपालको रंगको बजारमा माग उच्च छ । उनले भने, ‘यस अनुसन्धानबाट प्रष्ट संकेत देखिएको छ । आम मानिसको दृष्टिकोणबाट हेर्दा हामी सेतो कपाललाई फेरि कालो बनाउनेतर्फ एक कदम नजिक पुगेका छौं भन्ने बुझ्न सकिन्छ ।’
डा. लीलाका अनुसार यस अनुसन्धानले भिटिलिगो अर्थात छालाको कुनै पनि भागमा सेतो धब्बा देखिनुको बारेमा थप जानकारी दिन सक्छ । छालाको प्राकृतिक रङ कायम राख्न वैज्ञानिकहरूले प्रभावित क्षेत्रमा कपाल प्रत्यारोपण गर्ने प्रयास गर्न सक्छन् । यस विषयमा थप अध्ययन आवश्यक छ ।
ब्रिटिस हेयर एण्ड नेल सोसाइटीका डा. युशुर अल नुआमीले कपाल राम्रो बनाउन उमेर बढ्दै जाँदा टाउकोको स्वास्थ्य महत्वपूर्ण हुने बताउँछन् ।
‘मुसामा भर्खरैका अध्ययनहरूले कपालको पात (रोम) हरू र कपाल कालो राख्ने कोशिकाहरूबारे हाम्रो बुझाइ बढाएको छ’, उनी भन्छन्, ‘कपाल झर्ने र अन्य अवस्थाहरूमा स्टेम सेल उपचारको सम्भावनाको बारेमा थप जानकारी सङ्कलन भइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा, रंग–उत्पादन कक्षहरूमा नयाँ अनुसन्धानले रोगीहरूको लागि भविष्यको उपचार विकल्पहरू निम्त्याउन सक्छ ।’
