अत्याधिक गर्मीका कारण सर्पदंशका बिरामी बढ्न थाले
२०८०, २८ जेष्ठ आईतवार १४:३७ मा प्रकाशित
जनस्वास्थ्य सरोकार, काठमाडौं । अत्यधिक गर्मीका कारण बाँकेमा सर्पदंशका बिरामी बढ्न थालेका छन्। गर्मी बढे्सँगै यहाँका भेरी अस्पताल, राँझास्थित सर्पदंश उपचार केन्द्र र शम्शेरगञ्जस्थित सर्पदंश उपचार केन्द्रमा पछिल्लो समय सर्पदंशको उपचारका लागि आउने बिरामी बढ्न थालेका हुन्।
दैलेखका माधव आचार्यलाई कोहलपुरमा वैशाख ३१ गते करेट नाम गरेको सर्पले टोकपछि उनले नेपालगञ्जस्थित भेरी अस्पतालमा उपचार गराए। रोजगारीका लागि भारत जानका लागि यहाँ आएका ३७ वर्षीय आचार्यलाई आफन्तको घरमा राति भुइँमा सुतिरहेको अवस्थामा सर्पले टोकेको थियो।
अस्पतालमा १४ दिन आइसियु र २ दिन वार्डमा बसेर उनले उपचार गराएका उनका बुबा हेमलाल आचार्यको भनाइ छ। ‘माधव खतरामुक्त भएर घर फर्किए पनि अझै हिँड्डुल गर्न गाह्रो हुने गरेको छ,’ उनले भने। उनकाअनुसार छोरालाई अहिले पनि हातका औंला, हत्केला र पैताला जलन हुने गरेको छ।
‘खतरामुक्त भएपछि अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएर घर त आयौं तर छोराको अवस्था भने सामान्य छैन,’ आचार्यले भन्नुभयो– ‘माधव पहिलाको जस्तो सजिलै हिँड्डुल गर्न सक्दैन। जतिखेरै हातका औंला, हत्केला र पैताला पोलिरहेको छ मात्र भन्छ।’
बुबा हेमलालकाअनुसार माधवको जलन भएको ठाउँमा निरन्तर पानी पट्टि लगाउनुका साथै मसाज गरिरहनु पर्दछ। सर्पले टोकेपछि उपचारका लागि रू १ लाख २० हजार खर्च भएको बुबा हेमलालले जानकारी दिए। भेरी अस्पतालमा उपचार गराउँदा भित्रबाट पाइने औषधि, आइसियु र वार्डको खर्चमा अस्पतालले छुट दिएको उहाँको भनाइ छ।
कामको सिलसिलामा बर्दियाको बाँसगढीमा इँटाभट्टामा काम गर्ने भारतीय नागरिक मोहम्मद हनिदलाई राति सुतिरहेको अवस्थामा करेट सर्पले टोकेको थियो। तेइस वर्षीय मोहम्मदलाई जेठ २० गते राति सर्पले टोकेको थियो। ५ दिनको उपचारपश्चात् उन बिहीबार निको भई घर गएका छन्। घर फर्किएका मोहम्मदको पनि स्वाथ्य अवस्था सामान्य नभएको उनले काम गर्ने इँटाभट्टाका प्रमुख खगेन्द्र कँडेलले जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार मोहम्मदको बोलीमा स्पष्टता छैन भने हिँडाइमा पनि केही समस्या देखिएको छ।
‘अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएर मोहम्मद यहाँ आएको ३ दिन भयो। अस्पतालबाट आएदेखि उसको बोली सुस्त छ,’ प्रमुख कँडेलले भन्नुभयो, ‘उसले अहिले पनि औषधि खाइरहेको छ।’उनकाअनुसार मोहम्मदको उपचारमा रू ६२ हजार रुपैयाँ खर्च भएको छ।
यही जेठ ८ गते नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका (२३ जंगलसिंङ पुरुवाका २२ वर्षीया सहजरानी यादवलाई कोब्रा नाम गरेको सर्पले टोकेको थियो। उहाँलाई दिउँसो धारामा पानी पिउन जाँदा सर्पले टोकेको थियो। सहजरानी १० दिनको उपचारपछि निको भई घर फर्किएकी छन्।
उनको उपचारमा ३५ हजार रुपैयाँ खर्च भएको परिवारले जनाएको छ। उनले अहिले पनि औषधि खाइरहनु भएको उनका भाइले जानकारी दिनुभयो।
अत्यधिक गर्मीका कारण सर्पदंशका बिरामी अस्पताल आउने क्रम बढ्दै गएको भेरी अस्पतालका वरिष्ठ कन्सल्टेन्ट एनिस्थेसोलोजिस्ट डाक्टर कृष्ण आचार्यले बताउनुभयो ।
उनकाअनुसार वैशाखको अन्तिमदेखि सर्पदंशका बिरामी अस्पताल आउन थालेका हुन्। १ महिनाको अवधिमा ३जना गम्भीर प्रकृतिका सर्पदंशका बिरामीलाई उपचार गरी डिस्चार्ज गरिएको डा आचार्यको भनाइ छ। उनकाअनुसार गर्मी बढ्दै गर्दा विशेष गरी करेट र कोब्राले टोकेर विष लागेका बिरामी उपचारका लागि अस्पताल आउने गरेका छन्।
‘विषरहित सर्पले टोकेमा १० देखि १२ घण्टा विष लाग्छ कि भनेर निगरानीमा राख् छौं। उक्त समयमा विष लागेको कुनै लक्षण नपाए घर फर्काउने गरेका छौं,’ डा। आचार्यले भने, ‘विष लागेको अवस्थाका बिरामीलाई उनीहरूको स्वास्थ्य अवस्था हेरेर कम्तीमा २ हप्तासम्म आइसियू र भेन्टिलेटरमा राखेर सुधार नहुँदासम्म उपचार गर् छौं।’ निगरानीमा राखिएका बिरामीलाई विष नलागेको भेटिएमा १२ घण्टापछि सर्पदंशबाट बच्ने उपाय सिकाएर घर पठाउने गरिएको उनको भनाइ छ।
८ वर्षदेखि सर्पदंशको क्षेत्रमा काम गर्दै आएका डा. आचार्यले नेपालभरि नै सर्पदंशबाट कसरी बच्ने र सर्पदंश भइसकेको अवस्थामा उपचार कसरी गर्ने भनेर विभिन्न ठाउँमा स्वास्थ्यकर्मीलाई तालिम दिने गरेको बताउनुभयो।
उनले सर्पदंशबाट बच्नका लागि राति सुत्नुभन्दा पहिला विस्तरा राम्री झारेर झूल टाँगेरमात्र सुत्ने, भुइँमा नसुत्ने, घर वरपर भएको जंगल वा झाडीलाई सफा बनाई राख्ने, सर्पको आहार कुखुरा भएको हुनाले राति कुखुरा कराएको सुनिएमा लाइट बालेरमात्र खोरको चेकजाँच गर्ने, घरमा मुसा छन् भने मुसालाई नियन्त्रण गर्नेलगायत भएको बताउनुभयो।
बाँकेको राँझास्थित सर्पदंश उपचार केन्द्रमा जेठमा मात्रै ३ जना सर्पदंशका बिरामी आएको स्वास्थ्य प्राविधिक राजन कुँवरको भनाइ छ। उनले विष लागेका २जनालाई थप उपचारका लागि नेपालगञ्जको भेरी अस्पतालमा पठाइएको जानकारी दिए। उनकाअनुसार भेरी अस्पताल पठाइएकामा नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका९१९ मोहनपुरका मुनसिङ सार्की र डुडुवा गाउँपालिका९५ नानपुरकी सरिता लामिछाने मगर छन्।
जानकी गाउँपालिका(६ का रमावती भाटालाई विषरहित सर्पले टोकेकाले उनलाई केन्द्रबाटै प्रारम्भिक उपचार गरी घर फर्काइएको स्वास्थ्य प्राविधिक कुँवरको भनाइ छ। उनकाअनुसार गत वर्ष १० जना सर्पदंशका बिरामी उपचारका लागि केन्द्रमा आएका थिए। समुदाय र नेपाल आर्मीको सहकार्यमा स्थानीयलाई सर्पदशंसम्बन्धी उपचार गर्ने उद्देश्यले केन्द्रको स्थापना गरिएको उनको भनाइ छ।
यस्तै बाँकेको शम्शेरगञ्जस्थित सर्पदंश उपचार केन्द्रमा पनि जेठमा २ जना सर्पदंशका बिरामी उपचारका लागि आएको अहेव नन्दलाल पाण्डेले जानकारी दिए। उनकाअनुसार बाँकेको राप्तिसोनारी गाउँपालिका९८ जिरो बजारकी पप्पीकुमारी बोहोरालाई सर्पले टोकेको थियो। ‘पप्पीलाई सर्पको विष लागेको कुनै लक्षण नदेखिए पछि १० घण्टाको निगरानीपछि सर्पबाट बच्ने उपाय सम्झाएर घर पठाएका हौं,’ उनले भने।
सोही केन्द्रमा सर्पदंशको उपचार गर्न राप्तिसोनारी गाउँपालिका १ कुसुमकी कमला वली जेठको २३ गते आउनुभएकी अहेव पाण्डेको भनाइ छ। उनकाअनुसार वलीलाई विषालु सर्पले नटोकेकाले विष लागेको कुनै लक्षण नदेखिएपछि १० घण्टा निगरानीमा राखेपछि घर फर्काइएको थियो।
पाण्डेकाअनुसार अघिल्लो वर्ष वैशाखदेखि भदौसम्ममा ३५ जना सर्पदंशका बिरामी उपचारका लागि आएका थिए। गर्मी याममा बढी सर्पदंशका बिरामी आउने भन्दै यो संख्या अझै बढ्ने उनको भनाइ छ। राँझा र शम्शेरगञ्जमा विषरहित बिरामीको उपचार गरिन्छ भने विष लागेका बिरामीलाई भेरी अस्पताल पठाउने गरिएको छ।
