विकट क्षेत्रमा आँखा उपचार सेवा अझै कमी
‘सरकारको ध्यान जानुपर्छ’
२०८०, १ भाद्र शुक्रबार १२:०५ मा प्रकाशित
डा. रुइत सन् २००६ मा रमन म्याग्सेसे पुरस्कार पाउने प्रख्यात नेपाली आँखाका डाक्टर हुनुहुन्छ । विश्वविख्यात सरल र कम लागतको मोतिबिन्दुको चिकित्सापद्धति ‘रुईतेक्टोमी’ का सुरुवातकर्ता पनि हुनुहुन्छ । उहाँले धेरैको मोतिबिन्दु शल्यक्रिया गर्नुभएको छ । पूर्वी पहाडी जिल्ला ताप्लेजुङको चिनियाँ सीमावर्र्ती गाउँ ओलाङचुङगोलामा जन्मिएका डा. रूइतलाई आज देश–दुनियाँमा ‘दृश्यका देवता’ (गड अफ साइट) भनेर चिनिन्छ ।
परिवार र प्रारम्भिक जीवन
डा. रुइत तमोरखोलाको शिरमा रहेको ओलाङचुङगोलामा हुर्किनुभयो, जहाँ पुग्न अहिले पनि जिल्ला सदरमुकामबाट चार दिन लाग्छ । बुबा सोनाम, नेपाल—तिब्बतबीच नुन, चामल, घोडा, च्याङ्ग्रा व्यापार गर्नुहुन्थ्यो । बुबाका ६ मध्ये तीन छोराछोरी कलिलैमा बिते । डाक्टर बन्ने सपना भएका उहाँ जन्मस्थान ताप्लेजुङको ओलाङचुगोलाबाट १५ दिन हिँडेर दार्जिलिङ पढ्न पुग्नुभयो । त्यहाँको मिसनरी स्कूल सेन्ट रोबट्र्समा भर्ना हुनुभयो । सन् १९६२ मा चीन—भारतबीच सीमा युद्ध भयो र ती युद्धसँगै दार्जलिङका स्कूल बन्द भए । उहाँलाई बुबाले काठमाडौँ ल्याउनुभयो र सिद्धार्थ वनस्थली स्कूलमा भर्ना गरिदिनुभयो । सन् १९७० मा सिद्धार्थ वनस्थली स्कूलबाट पहिलो श्रेणीमा एसएलसी पास हुनुभयो ।
त्रिचन्द्रमा आइएससी पढेपछि छात्रवृत्ति कोटामा एमबीबीएस पढ्न भारतको लखनऊस्थित किङ जर्ज मेडिकल कलेज पुगे । एमबीबीएस पास गरेपछि नेपाल आए र वीर अस्पतालमा जनरल फिजिसियनका रूपमा तीन वर्ष बिताउनुभयो । फेरि भारत जानुभयो र अल इन्डिया इन्स्टिच्युट अफ मेडिकल साइन्स (एम्स)मा एमडी पढ्न थाल्नुभयो । तीन वर्ष एम्समा पढेपछि १९८४ मा नेपाल फर्किनुभयो र त्रिपुरेश्वर आँखा अस्पतालमा जागीरे हुनुभयो ।
त्रिपुरेश्वर आँखा अस्पतालमा आठ वर्ष काम गरेपछि १९८७ मा एकवर्षे अध्ययन गर्न अस्ट्रेलिया जानुभयो । अस्ट्रेलिया बसेकै वेला उहाँलाई अमेरिका—युरोप—अस्ट्रेलियाबाट पनि कामका लागि प्रस्ताव आएको थियो । उहाँले ती प्रस्तावलाई हेर्नुभएन र नेपालमै आउनुभयो ।
उपलब्धी
उहाँले एउटा आँखा अस्पतालको सपना देख्नुभएको थियो । जसलाई अस्ट्रेलियाका डा.हलोजले साथ दिनुभयो । यो अस्पताल खोल्न अस्ट्रेलियास्थित फ्रेड हलोज फाउन्डेसन, नेपालका समाजसेवी तथा साहित्यकार जगदीश घिमिरे, कलाकार मदनकृष्ण श्रेष्ठ र हरिवंश आचार्य, उद्यमी रवीन्द्र श्रेष्ठ, सुहृत घिमिरे, उद्योगपति दिवाकर गोल्छा, सगरमाथा आरोही शम्भु तामाङ र डा.रीता गुरुङलगायतले साथ दिनुभएको थियो । यसरी १९९४ जुनमा जन्मियो तिलगंगा आँखा केन्द्र जुन अस्पताल अहिले मानव संसाधन तालिम केन्द्र तिलगंगा आँखा प्रतिष्ठानको नामले परिचित छ ।
नेपालमा सन् १९९६ बाट अत्याधुनिक इन्ट्रा अकुलर लेन्स उत्पादन शुरु भएको हो । यहाँ पट्याउन हुने र नहुने गरी दुई प्रकारका लेन्सको उत्पादन हुने गरेको छ । यो अत्यधिक न्यून शुःल्कमा प्राप्त हुने गरेको छ । ‘नेपाल आँखाको नानी र आँखाको लेन्समा आत्मनिर्भर छ । नेपालमा उत्पादन भएको लेन्स विश्वका करिब ५२ वटा देशमा प्रयोग भइरहेको छ ।
सुझाव
‘अहिले हटाउन सकिने अन्धोपन (एभ्वाइडेबल ब्लाइन्डेस) न्युनिकरणमा धेरै सफलता मिलेको छ । यतिले मात्र सन्तोष गर्नुपर्ने अवस्था छैन ।’—डा.रूइत भन्नुहुन्छ—‘मुलुकमा आँखा स्वास्थ्यलाई अझ प्रभावकारी बनाउन दक्ष जनशक्तिको उत्पादनमा जोड दिनुपर्छ ।
भौगोलिक विकटताका कारण हिमाल, पहाड र भित्री मधेशमा आँखा सेवा पुग्न सकेको छैन । जनशक्तिहरुलाई तालिम दिएर क्षमता बढाउनुपर्छ । हरेक बच्चालाई विद्यालयमा भर्ना गर्ने बेलामा भर्ना फाराममा आँखा जाँच अनिवार्य गर्नुपर्छ । यसप्रति सरकारको ध्यान पुग्न जरुरी छ ।’
