पूर्वी नेपालकी महिला स्त्री क्यान्सर विशेषज्ञको सुझाव
‘लाज मानेर समस्या नलुकाउनुस्’
२०७९, २६ भाद्र आईतवार १३:२१ मा प्रकाशित
७७–७८सालको कोभिड युगमा धेरै किसिमका क्यान्सरका बिरामी र क्यान्सर विजेताहरु सँग भेट्ने मौका पाएँ । सायद नेपाल–भारत सिमाना बन्द भएर होला फलोअपका लागि छिमेकी देश भारत जान नसकेर बिरामीहरू पूर्वाञ्चल क्यान्सर हस्पिटलमा आउनुहुन्थ्यो । त्यो बेला म यो हस्पिटलमा काम गर्दथेँ । यहाँ प्रायजस्तो बिरामीहरू बाहिरबाटै बायोप्सी रिपोर्ट लिएर एकचोटि रिपिट बायोप्सी गर्न आउनुहुन्थ्यो । कोही वायोप्सीको ब्लक लिएर आउनुहुन्थ्यो । कोभिडका कारण उहाँहरु भरतपुर र काठमाडौंमा पनि जान सक्ने अवस्था थिएन ।
एकजना ५० वर्षको आमाको पेटमा एउटा गानो निक्लेको रहेछ । उहाँले ४ महिनादेखि पटुकी बाँधेर बसेको पाएँ । उहाँको छोरी र छिमेकीले अस्पताल ल्याइपुर्याउँदा डिम्बासयमा ठूलो सिस्ट पलाएको डायग्नोसिस भयो । त्यसपछि उहाँको सफल शल्यक्रिया भयो र खुशीसाथ घर फर्कनुभयो । यसरी सुरुवाती चरणमा पाठेघरको मुखको क्यान्सर लिएर आउने महिलाको सफलतापूर्वक शल्यक्रिया गरियो भने अन्तिम चरणमा आउनेहरूको रेडिएसन थेरापीबाट सेक्ने प्रक्रियाहरू पनि गरियो ।
वास्तवमा महिला दिदीबहिनीहरुले समस्या हुँदाहुँदै पनि लाज मानेर घरको नजिकको मान्छेलाई नभनी रोग लुकाएर राख्ने र समस्या बढेर लुकाउन नै नमिल्ने भएपछि बल्ल अस्पताल आउने गरेको पाएँ ।
वास्तवमा अस्वस्थ्यकर जीवनशैली, खानपान, वातावरणमा आएको परिवर्तन, विषादियुक्त खाद्यान्नको सेवन, वंशाणुगतलगायत विभिन्न कारण क्यान्सर महामारी झैं फैलिरहेको छ ।
प्रायः सबै पाठेघरको मुखको क्यान्सरका घटनाहरु (९९%) उच्च जोखिममा रहेका मानव प्यापिलोमा भाइरस (एचपिभी) को संक्रमणसँग जोडिएको विश्व स्वास्थ्य संगठनले उल्लेख गरेको छ, जुन यौन सम्पर्कबाट सर्ने अत्यन्त सामान्य भाइरस हो ।
पाठेघरको मुखको क्यान्सर महिलाको योनिबाट पाठेघरको प्रवेशद्वारमा विकसित हुन्छ । ह्युमन प्यापिलोमा भाइरसको धेरै प्रकारमध्ये १६ र १८ ले क्यान्सर गराउने उच्च जोखिम हुन्छ ।
पाठेघरको मुखको क्यान्सर विश्वव्यापी धेरैलाई हुने चौथो क्यान्सरमा पर्दछ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, सन् २०२० मा अनुमानित सर्भाइकल क्यान्सरको ६ लाख ४ हजार नयाँ केसहरु थिए भने ३ लाख ४२ हजारको मृत्यु भएको छ । तथ्याङ्क अनुसार १६८ महिलामध्ये १ जनामा आफ्नो जीवनकालमा पाठेघरको मुखको क्यान्सर हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ । नेपालमा स्तन र फोक्सोपछिको धेरैलाई हुने तेस्रो सर्भाइकल क्यान्सर हो । अहिले यो रोग विरुद्ध लगभग धेरैजनामा सतर्कता आउन थालेको छ र बर्सेनी जाँच गर्न थाल्नुभएको छ ।
पाठेघरको मुखको क्यान्सर रोकथामका ३ चरण हरु छन् ।
प्राथमिक रोकथाम
पाठेघरको मुखको क्यान्सरबाट जोगिन ह्युमन प्यापिलोमा भाइरस (एचपिभी) विरुद्धको खोप लगाउन जरुरी छ । यो खोप गार्डासिल—९ भनेर पाइन्छ ।
यो खोप ९–१४ वर्षको बालिकालाई २ डोज लगाउनुपर्छ भने १५ देखि २६ वर्ष उमेर समूहका युवतीहरुलाई ३ डोज लगाउनुपर्छ । अमेरिकन क्यान्सर सोसाइटीका अनुसार २६ वर्ष नाघेपछि यो खोपको त्यति असर हुँदैन ।
बालबालिका र किशोर किशोरीहरुमा चुरोट र सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग गर्न नहुने शिक्षा दिन जरुरी हुन्छ । उमेर अनुसार यौन शिक्षा दिनुपर्छ । यौन गतिवधिमा संलग्न हुन थालेकाहरुलाई यौन सम्पर्कको समयमा कण्डोम प्रयोगबारे शिक्षा उपलब्ध गराउनुपर्छ । यसले पाठेघरको मुखको क्यान्सरबाट जोगिन मद्धत गर्छ ।
माध्यमिक रोकथाम
पाठेघरको मुखको क्यान्सरबाट जोगिन बेलाबेलामा प्यापस्मियर परीक्षण गर्न जरुरी हुन्छ । २१–२९ उमेरमा प्रत्येक ३ वर्षमा एकपटक प्याप टेष्ट गर्नुपर्छ ।
३०—६५ वर्ष उमेर समूहका महिलाहरुले प्रत्येक ३ वर्षमा प्याप टेष्ट र प्रत्येक ५ वर्षमा गरेमा प्याप र एचपिभी डिएनए परीक्षण गराउन जरुरी हुन्छ ।
तर ६५ वर्ष नाघिसकेका महिलाहरुलाई भने आवश्यकता पर्दैन ।
तृतीय रोकथाम
कुनैपनि चरणको क्यान्सरको उपचारमा शल्यक्रिया, केमोथेरापी, रेडियोथेरापी, प्यालिएटिभ उपचार रहेका छन् ।
(डा. कट्वाल एक दशकदेखि पूर्वी क्षेत्र झापालाई आधार बनाएर स्त्री क्यान्सर रोगको उपचार र शल्यक्रिया गर्दै आउनुभएको छ । विभिन्न अस्पतालहरुबाट सेवा प्रदान गर्दै आउनुभएकी कट्वालको बिर्तामोडमा सुविधासम्पन्न डा. प्रियंका क्लिनिक सञ्चालनमा आउँदैछ । हाल उहाँलाई ९८१९०९०११५ मा कल गरेर भेट्न सकिन्छ ।)
